Nie zawsze jest tak, że po zaręczynach dochodzi do ślubu. W życiu zdarzają się różne sytuacje i gdy zaręczyny zostają zerwane przez jedną ze stron albo para wspólnie podejmuje decyzję o rozstaniu, pojawia się pytanie – czy powinno się zwrócić otrzymany pierścionek zaręczynowy?

Kwestia ta nie jest wprost uregulowana przepisami prawa. Zwykle byli narzeczeni ustalają rozwiązanie pomiędzy sobą. Jeżeli jednak są w konflikcie, to może się zdarzyć, że o oddaniu pierścionka rozstrzygać musi sąd. Tak stało się w głośnej kilka lat temu sprawie pewnej znanej polskiej piosenkarki, przeciwko której z powództwem wystąpił jej były narzeczony. Jak donosiły media, Sąd rozstrzygający sprawę w pierwszej instancji nakazał pozwanej zwrot pierścionka (źródło: https://www.rp.pl/Spadki-i-darowizny/161029082-Doda-odda-pierscionek-zareczynowy-bylemu-narzeczonemu-Emilowi-Haidarowi—uznal-sad.html, dostęp na dzień 24.06.2020).

Skoro sprawa pierścionka zaręczynowego nie jest prawnie uregulowana, to do wyjaśnienia pozostaje podstawa prawna rozstrzygnięć sądów w takich sprawach. W powołanej wyżej sprawie, Sąd uznał, że pierścionek zaręczynowy jest wyrazem przyszłej umowy małżeńskiej i po zerwaniu takiej umowy powinien wrócić do oferenta. Najczęściej jednak przyjmowane są dwa inne rozwiązania.

Wręczenie pierścionka zaręczynowego potraktować można jako darowiznę. Zgodnie z art. 888 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Co prawda oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego, jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie (w tym wypadku podarowanie pierścionka) zostało spełnione. Zgodnie z art. 898 k.c., darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Przekładając powyższe przepisy na sytuację prawną byłych narzeczonych, to niedoszły mąż mógłby żądać zwrotu pierścionka, gdyby do zerwania zaręczyn doszło z przyczyn leżących po stronie byłej narzeczonej i to takich, które można by ocenić jako „rażącą niewdzięczność”. Zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego, to dochodzący zwrotu pierścionka były narzeczony musiałby udowodnić zaistnienie takiej okoliczności po stronie byłej partnerki.

Innym możliwym rozwiązaniem jest potraktowanie pierścionka zaręczynowego – już po zerwaniu zaręczyn – jako świadczenia nienależnego. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W przypadku byłych narzeczonych oczywiście w grę wchodziłoby „odpadnięcie” podstawy świadczenia czy też nieosiągnięcie celu tego świadczenia, czyli niedojście ślubu do skutku. W przypadku tej podstawy prawnej również pojawia się pewien haczyk. Otóż, nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Ocena, czy wręczenie pierścionka zaręczynowego „czyni zadość zasadom współżycia społecznego”, zawsze musi być dokonywana w oparciu o okoliczności konkretnej sprawy.

Jak wynika z powyższego, kwestia zwrotu pierścionka zaręczynowego może być dość kłopotliwa. W pierwszej kolejności oczywiście powinno brać się pod uwagę obyczaje panujące w danym środowisku. Jeżeli jednak dojdzie do poważnego sporu pomiędzy niedoszłymi małżonkami, to sprawę będzie musiał rozstrzygnąć sąd.

Stan prawny na dzień 24.06.2020 r.

W przypadku pytań lub wątpliwości, zapraszamy do kontaktu.