Część ludzi nie decyduje się na sformalizowanie związku i zawarcie małżeństwa. Decyzja o pozostawaniu w związku nieformalnym (inaczej konkubinacie) podejmowana jest z różnych względów, prawnych bądź życiowych. W okresie trwania zaś takiego związku partnerzy podejmują różne czynności dnia codziennego, w tym gromadzą określony majątek, dokonują wydatków czy też wzajemnie się obdarowują. Niejednokrotnie takie związki są długoletnie, a często wręcz na całe życie. Bywa jednak tak, że w pewnym momencie związek się rozpada i wówczas pojawiają się pytania o majątek, z którego do tej pory korzystali konkubenci czy też którym zarządzali.

Czy majątek ze związku partnerskiego rozlicza się tak jak w małżeństwie?

Nie. Kwestia ta była jakiś czas temu sporną w orzecznictwie, obecnie jednak zostało wypracowane dość jednolite stanowisko. Przyjmuje się, że do rozliczenia konkubinatu nie można stosować ani wprost, ani przez analogię, przepisów z zakresu małżeńskich stosunków majątkowych. W przypadku konkubinatu z samego faktu wspólnego pożycia stron, prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego i prowadzenia wspólnych inwestycji, nie wynika domniemanie współwłasności (wspólności) poszczególnych rzeczy. Kwestia rozliczeń majątkowych po ustaniu związku partnerskiego nie została uregulowana w ustawie. Zawarte w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym przepisy, dotyczące stosunków majątkowych małżeńskich, w tym rozliczeń następujących po ustaniu wspólności, nie mogą znaleźć zastosowania do rozliczeń po ustaniu konkubinatu. Oznaczałoby to bowiem zrównanie w pewnym zakresie małżeństwa oraz związku nieformalnego, do czego brak podstawy prawnej (tak m. in. postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 14 czerwca 2017 r., II Ns 4079/15).

Jak zatem rozliczyć majątek po rozpadzie konkubinatu?

W orzecznictwie sądów przyjęto, że rozliczenie majątkowe pomiędzy osobami pozostającymi w konkubinacie, w tym nakładów dokonanych przez konkubentów na majątek jednego z nich, w braku podstawy kontraktowej lub deliktowej rozliczenia, powinny być dokonane w trybie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (przepisy art. 405 i nast. k.c.).

Bezpodstawne wzbogacenie jest szczególnym zdarzeniem prawnym, w wyniku którego bez podstawy prawnej powstaje nowa sytuacja, polegająca na wzroście majątku po stronie podmiotu wzbogaconego, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej osoby zubożonej. Zarówno zubożenie, jak i wzbogacenie wywołane są tą samą przyczyną.

W tej drodze można rozliczyć nakłady jednego konkubenta na majątek drugiego (np. wydatki poniesione na mieszkanie należące tylko do jednego konkubenta). Należy jednak pamiętać, że to osoba dochodząca określonego roszczenia musi udowodnić fakt swojego zubożenia, wzbogacenia drugiej strony i związku między zubożeniem a wzbogaceniem. Bardzo ważna jest również inna zasada – obowiązek zwrotu korzyści wygasa, jeżeli wzbogacony ją zużył lub utracił, chyba że powinien liczyć się ze zwrotem.

Sprawy o podział majątku czy też rozliczenie nakładów i wydatków często są bardzo skomplikowane i wymagają szczegółowej analizy. Dopiero po zapoznaniu się z określonymi okolicznościami można stwierdzić, jakie są prawne możliwości działania.

Radca prawny Wrocław zaprasza do kontaktu.